Toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin yol açtığı pek çok sorundan biri; kişilerin, özellikle de kadınların, iş yaşamında karşılaştıkları engellerdir. Bu engeller toplumsal cinsiyet kalıp yargılarına dayanır ve baskın kültüre bağlı olarak nesilden nesle aktarılır. Toplumun cinsiyet değişkenine bakışı, kalıp yargıların oluşumdaki en büyük etkendir. Biyolojik cinsiyet kişilerin doğuştan getirdikleri özelliklerken, toplumsal cinsiyet toplumun erkek ve kadın olmaya yüklediği anlamlar ve roller bütünüdür. Bu yazıda kadınların iş yaşamında karşılaştıkları zorluklar cam tavan ve cam uçurum kavramları üzerinden incelenecek ve toplumsal cinsiyet kalıp yargıları açısından yorumlanacaktır.
Cam tavan kavramı, kadınların kariyer yaşamında dikey yönde ilerlemelerini engelleyen görünmez engelleri simgeler ve ilk olarak Ryan ve Haslam (2005)’ın çalışmalarında kadınlar için olumsuz bir durumu ifade etmek için kullanılmıştır (Yıldız, Alhas, Sakal, Yıldız; 2016). Cam tavan engeliyle karşılaşan kadınlar üst düzey yönetici pozisyonlarına terfi olmada birtakım engellerle karşı karşıya kalırlar. Bu engeller kadın çalışanların yeterlik ve iş tecrübelerini, çalışkanlıklarını dikkate almadan (Mizrahi, Aracı; 2010); yalnızca kadının başta bir eş ve bir anne olduğu, bu yüzden görevlerini ihmal edeceği, gerektiğinde istediği gibi seyahat edemeyeceği gibi kadına yüklenen toplumsal cinsiyet kalıp yargılarından oluşur (Tarhan, 2020).
Cam uçurum kavramı ise kadın çalışanların, iş yerinin başarısız olma ihtimali yüksek riskli dönemlerinde erkek çalışanlardan daha çok yöneticilik konumuna getirilmelerini ifade eder. Bu tutum; muhtemel bir başarısızlık durumunda suçun kadına yüklenmesini içerir ve aynı zorlu dönemde bir erkek yöneticinin de aynı başarısızlığa uğrayabileceği ihtimalini göz ardı eder.
Cam tavan ve cam uçurum kavramları neden kadınların çalışma hayatında eskiden olduğundan çok daha fazla yer almalarına rağmen yönetici pozisyonlarında hala istenen düzeyde yer almadıkları, görünürde hiçbir engel yokken neden bunu başaramadıkları gibi soruların cevaplarını bulmamıza yardım edecektir. Ayrıca kadınların kariyer yaşamlarında yeterince çaba göstermedikleri, iş ve aile yaşamını bir arada götüremedikleri, kadın yöneticilerin kriz durumlarıyla baş edemedikleri gibi irrasyonel ve belli bir cinsiyet grubunun tamamına genellenemeyecek inanışların önüne geçilmesini sağlayacaktır.
KAYNAKÇA
Mizrahi, R., & Aracı, H. (2010). Kadın yöneticiler ve cam tavan sendromu üzerine bir araştırma. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 2(1), 149-156.
Tarhan, S. (2020). Mesleki rehberlik bağlamında toplumsal cinsiyet ve çalışma hayatı. Ö. Haskan Avcı (Ed.), Toplumsal cinsiyet (1. baskı) içinde (s. 278-317). Nobel Yayınevi.
Yıldız, S., Alhas, F., Sakal, Ö., & Yıldız, H. (2016). Cam uçurum: Kadın yöneticiler cam tavanı ne zaman aşar?. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 71(4), 1119-1146.
