Boşanma konusu toplumsal ve güncel konular arasında üzerine uzun uzun konuşulacak bir olgu. Evliliği hukuksal anlamda bitirmek gibi anlamı olsa dahi şüphesiz ki aile kurumunu ve bu kurumun üyelerini etkiliyor. Yaşam tarzlarını, günlük rutinlerini ve alışkanlıklarını, karşı cinsle başta olmak üzere tüm ikili ilişkilerini, aileye bakış açısını, düşünce yapısını, duygusal durumlarını, sorumluluklarını ve daha birçok şeyi… Peki ya çocuklar? Onlar bunca değişimin neresinde? Bu değişimlere nasıl tepki veriyorlar? Nasıl uyum sağlıyorlar?
Boşanma; aile yapısının kompleks ve çok bileşenli olmasıyla nedeniyle oldukça zor ve karmaşık süreç. Hiç şüphesiz hukuki, sosyal, psikolojik ve ekonomik değişmeleri beraberinde getiriyor. Boşanmanın ardından aile fertlerinin alışması, uyum sağlaması ve değişen düzene ayak uydurması zaman gerektiriyor. Boşanmanın literatürde sistem perspektifinde incelendiğini görmekteyiz. Bu bakışa göre aile çok sistemli bir yapı olduğundan neden-sonuç ilişkisi kurmak pek mümkün değil. Mikro ve makro düzeyde iç içe geçmiş birçok faktör bulunuyor. Birbirlerini etkiledikleri kadar birbirlerinden etkileniyor. (Akbaş & Özabacı, 2019) Yani boşanmaya sebep olan net bir sebepten bahsetmek oldukça güç. Bu nedenle evlilikte ortaya çıkan bir sorun farklı sorunlarının ortaya çıkmasını tetikliyor.
Boşanma ailede her bireyi farklı şekilde ve farklı vadede etkilemekte. Biten evlilikle birlikte hem boşanan eşlerin hem de çocuklarının hayatında yeni bir süreç başlamış oluyor. Dolayısıyla boşanmanın ardından uyum sağlamaya çalışmak ön planda diyebiliriz. Ben ise bu yazıda boşanmanın çocuklar üzerindeki etkisi üzerinde durmak istiyorum. Toplumumuzda “çocuk için” devam ettirilen evliliklerin; çocuk açısından sağlıklı olup olmadığına daha yakından bakalım.
Yapılan araştırmalara göre;
- Boşanan ailelerin çocukları, ciddi uyum riskiyle karşı karşıyadır.
- Birçok çocuk, ebeveynleri boşandıktan sonra uzun vadede ciddi zorluk yaşamamaktadır.
- Boşanan ailelerin çocuklarının önemli bir kısmı, boşanmayan ailelerin çocuklarına göre daha uyumludur.
- Bazı çocukların hayatı, ebeveynlerin boşanmasıyla gelişir.
- Boşanmanın çocukların üzerindeki olumsuz etkileri genellikle kısa süre sonra geçer.
- Çocuklar, ebeveynlerin boşanmasından, yetişkinlik dönemlerinde bile olumsuz etkilenebilirler.
- Boşanmanın olumsuz etkilerinin birçoğu evlilik sona ermeden önce de görülmektedir.
- Genel riskler göz önünde bulundurulduğunda; boşanmış ailelerin çocuklarının %25’i davranış problemleri yaşarken boşanmayan ailelerde bu rakamın %10 olduğu ifade edilmiştir. (Walsh, 2017)
Boşanan ailelerin çocuklarının, boşanmayan ailelerin çocuklarına göre daha uyumlu olmaları bana kalırsa araştırmaların en çarpıcı sonuçlarından. Çünkü toplumuzda boşanan eşlerin arasının hep kötü olduğunun, bunun da çocuklara kötü yansıdığı düşünülmekte. Elbette aralarında boşanma sonrası anlaşmazlık devam eden boşanmış eşler de var. Sadece bu problemleri çocuklarına yansıtmayı istemiyorlar. Bu tür ebeveynler için çocukları daha önemli. Çocukların uyum sürecini zorlaştırmaya değil de kolaylaştırmaya yönelik davranış sergiliyorlar. Yapılan araştırmalar sonucunda çocuklar; boşanmanın, ebeveynler arasındaki anlaşmazlıklar ve şiddete göre daha iyi bir seçenek olduğunu belirtmişler. En çok anlaşmazlık yaşanan evlerdeki çocuklar, ebeveynlerin boşanmasının ardından rahatladıklarını ifade etmişler. (Walsh, 2017) Araştırma bulgularının bahsettiğim düşünceleri desteklediği aşikar.
Her çocuk değişen hayatına ve uyum sürecine başta tepki de gösterse ilgili ebeveynlerin desteğiyle zaman içerisinde uyum sağlıyor . Araştırma sonuçlarında süreçte yaşanan uyum sorunlarının ortalama 1-2 yıl içerisinde ortadan kalktığı görülmektedir. Bu süre çocuğun yaşı ve cinsiyeti, yaşanan problemlerin büyüklüğü, ebeveynlerin boşanma sonrasındaki tutumları, ebeveynlerin birinin veya her ikisinin yeniden evlenmesi gibi ögeler tarafından etkileniyor elbette. Uzun vadedeki bazı sıkıntıların ise boşanmadan kaynaklı değil, ailede daha önce bozulan koşullardan kaynaklandığı farklı bir araştırma sonucudur. Bahsedilen koşullara maruz kalmış çocukların boşanma öncesinde de davranış problemleri yaşadığı bulgular arasında gösterilmektedir.
Özetlemek gerekirse boşanmak her çocuğu kötü etkilemiyor. Bazen sağlıksız bir evliliği devam ettirmek çocukları daha çok yıpratıyor. Boşanma sonrasındaki alışma ve yapılandırma süreci hiç şüphesiz ebeveyn ve çocukların arasındaki ilişkiyle bağlantılı. Ebeveynler çocuklarına karşı ne kadar destekleyici, yapıcı, yakın ve birlik olurlarsa zorlukları o kadar kolay aşabilirler. Unutulmamalıdır ki boşanma sürecinde çocukların yaşadığı problemlerin kaynağı boşanma değil, ebeveynlerin bu durumu nasıl ele aldığı ve yönettiğidir. Biten evlilikte, eş olma rolü son bulur, ana-babalık değil.
KAYNAKÇA
- Akbaş, T., & Özabacı, N. Ş. (2019). Kuram ve Uygulamaları İle Aile Danışmanlığı. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
- Özabacı, N. (2019). Evlilik Ve Yakın İlişkiler. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
- Walsh, F. (2017). Normal Aile Süreçleri Büyüyen Çeşitlilik ve Karmaşıklık. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.